Στην κορυφή του όρους Ιθώμη, πλησίον της Αρχαίας Μεσσήνης, επάνω σε φυσικό βράχο, δεσπόζει μεγαλόπρεπη η παλαιά Μονή του Βουλκάνου, εποπτεύοντας τον μεσσηνιακό κάμπο που απλώνεται μπροστά της. Η Μονή αυτή χτίστηκε πιθανότατα στις αρχές του 8ου αιώνα από εικονολάτρες μοναχούς· σύμφωνα με την παράδοση, τη θέση όπου ανεγέρθη η μονή τους την υπέδειξε μία εικόνα της Παναγίας, δίπλα στην οποία έκαιγε καντήλι. Τον 17ο αιώνα η Μονή αυτή εγκαταλείφθηκε, κυρίως λόγω των αντίξοων καιρικών συνθηκών, που δυσκόλευαν τη διαβίωση των μοναχών. Αναζητήθηκε λοιπόν νέος τόπος νοτιότερα, όπου και σταδιακά χτίστηκε η Νέα Μονή Βουλκάνου. Εδώ σήμερα φυλάσσονται τα τίμια λείψανα αρκετών αγίων της ορθόδοξης εκκλησίας, επίσης σπουδαία συγγράμματα, έγγραφα και πατριαρχικά σιγίλλια και, το σπουδαιότερο, η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Βουλκανιώτισσας, η οποία φέρει και την επιγραφή: Η Οδηγήτρια η επονομαζομένη τω όρει Βουλκάνω. Η παλαιά Μονή σήμερα ονομάζεται Καθολικόν και λειτουργεί μόνο